5 lipca 1945 r., w wyniku ustaleń konferencji jałtańskiej, Rząd II Rzeczpospolitej Polskiej na Uchodźstwie utracił uznanie Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Oznaczało to przejęcie majątku i reprezentacji Polski na arenie międzynarodowej przez podporządkowany komunistom Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie. Prezydent RP i Rząd RP na Uchodźctwie utracili w konsekwencji status podmiotu prawa międzynarodowego.
Rząd na Uchodźctwie, zwany też Rządem Lońdyńskim, był rządem tylko z nazwy. Dla Polaków w kraju był prawie nieznany. Mówiło się o nim po cichu, albo trochę z pogardą, trochę z kpiną. Prawie wcale nie analizowano jego pracy na lekcjach historii, choć w jego szeregach byli wybitni dyplomaci i gorący patrioci, jak choćby Edward Raczyński oraz ostatni prezydent Ryszard Kaczorowski, który przekazał urząd po pierwszych powszechnych wyborach prezydenckich w Polsce w 1990 r.
Prezydent na Uchodźctwie Ryszard Kaczorowski (Źródło: IPN)
Ryszard Kaczorowski urodził się 26 listopada 1919 roku w Białymstoku. Miał pochodzenie szlacheckie. Jego rodzina pieczętowała się herbem „Jelita”. Od najmłodszych lat należał do harcerstwa.
W 1939 roku, po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, stworzył tajną organizację harcerską „Szare Szeregi”, w której pełnił funkcję komendanta Okręgu Białostockiego. Był łącznikiem między „Szarymi Szeregami” a Komendantem Związku Walki Zbrojnej. 17 lipca 1940 roku został aresztowany przez NKWD i więziony w Białymstoku i w Mińsku. Po dwudniowym procesie 1 lutego 1941 roku skazany został przez Najwyższy Sąd Białoruskiej Republiki Radzieckiej na karę śmierci. Po stu dniach pobytu w celi śmierci, 10 maja 1941 roku, sąd ZSRR zmienił wyrok na dziesięć lat łagrów. Wywieziony został na Kołymę, aby tam karę odpracować.
Ryszard Kaczorowski jako harcerz (z prywatnych zbiorów maj. Leona Jędrzejczaka)
W 1942 roku, na mocy amnestii po podpisaniu układu między polskim Rządem na Uchodźctwie a rządem ZSRR (układ Sikorski-Majski), odzyskał wolność i wstąpił do armii polskiej formowanej przez generała Andersa. Z tą armią ewakuował się przez Iran na Bliski Wschód. Został przydzielony do Samodzielnej Brygady Karpackiej, która została wtedy rozbudowana do rozmiarów dywizji. Karpatczycy z zaciekawieniem patrzyli na wychudzonych przybyłych ze wschodu „Buzułuków”. Pomagali im, często uczyli ich czytać i pisać. Wkrótce zaczęli razem z nimi przygotowywać się do walki.
Leonard Jędrzejczak, karpatczyk, łącznościowiec, towarzysz broni i długoletni przyjaciel, tak wspomina swoje spotkanie z Ryszardem Kaczorowskim:
W czasie ćwiczeń dywizyjnych w Libanie zauważyłem żołnierza z krzyżem harcerskim na mundurze. Noszenie takiego krzyża było specjalnym wyróżnieniem dla młodych rekrutów. Znaczyło to, że przyszli do wojska jako uczniowie i harcerze. Generał Anders specjalnym rozkazem pozwalał im nosić krzyż harcerski na lewej kieszeni munduru.
W czasie przerwy w ćwiczeniach usiedliśmy pod cedrem i rozmawialiśmy o harcerstwie i o wszystkim, co przeszliśmy. Rysiek był bardziej we wszystkie tajniki harcerstwa wtajemniczony. Od tamtego czasu byliśmy razem w plutonie łączności. Ja jako radio- telegrafista, a on prowadził kancelarię plutonu. Był bardzo zorganizowanym żołnierzem. Razem przeszliśmy kampanie włoską, przeżyliśmy Monte Cassino, doczekaliśmy zakończenia wojny i zdaliśmy maturę w Szkole Karpackiej.
Potem ja poszedłem na studia inżynierskie, a on ukończył Szkołę Handlu Zagranicznego. Po studiach wyjechałem do Stanów, do Milwaukee, a on został w Londynie. Pisywaliśmy do siebie listy, przesyłaliśmy kartki okolicznościowe i spotykaliśmy się z różnych okazji jako instruktorzy harcerstwa. Był z nami na obchodach tysiąclecia panstwa polskiego w 1966 roku. To były niesamowite spotkania.
Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Ryszard Kaczorowski został w Londynie. Przez 35 lat był księgowym, ale aktywnie uczestniczył w życiu Polonii. W 1946 roku otrzymał najwyższy stopień harcerski — harcmistrza. W latach 1955-67 był naczelnikiem harcerzy. Później w latach (1967-88) przewodniczył Związkowi Harcerstwa na Uchodźctwie. Był członkiem Rady Narodowej, która od czasów powołania przez prezydenta Raczkiewicza rządu emigracyjnego (od 9 grudnia 1939 roku), pełniła rolę parlamentu emigracyjnego. 17 lutego 1986 roku w rządzie Kazimierza Sabbata został mianowany ministrem bez teki. W maju tegoż roku w nowym rządzie premiera Edwarda Szczepanika objął tekę ministra do spraw krajowych.
25 stycznia 1988 roku Prezydent RP, Kazimierz Sabbat, na podstawie artykułu 24 Konstytucji RP z 23 kwietnia 1935 roku, wyznaczył go w zarządzeniu na „następcę Prezydenta Rzeczypospolitej na wypadek opróżnienia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.” Po nagłej śmierci Kazimierza Sabbata 19 lipca 1989 roku, tego samego dnia wieczorem, zgodnie z art. 19 Konstytucji RP złożył przysięgę i objął urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. 20 grudnia 1990 roku zakończył działanie swojego urzędu oraz rządu na emigracji i cztery dni później przekazał na Zamku Królewskim w Warszawie insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej, wśród nich insygnia Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski, wybranemu w wyborach powszechnych prezydentowi Lechowi Wałęsie.
Ryszard Kaczorowski z Lechem Kaczyńskim i jego żoną (Źródło: Wikipedia)
Po tym podniosłym akcie, Ryszard Kaczorowski nie zniknął jednak zupełnie z życia publicznego. Pełnił wiele honorowych funkcji. Był m.in. przewodniczącym Rady Dziedzictwa Archiwalnego w Warszawie, członkiem Głównej Kwatery Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju i wielu innych. Był honorowym obywatelem wielu miast polskich m.in. Białegostoku, Częstochowy, Gdańska, Krakowa i wielu, wielu małych i dużych miejscowości.
Nadano mu tytuł honorowego prezydenta Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy oraz wielkiego protektora Akademii Polonijnej w Częstochowie. Był Honorowym Protektorem Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Otrzymał liczne odznaczenia. Wsród nich były szczególne:
11 listopada 1984 roku został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski „za zasługi na polu emigracyjnej działalności niepodległościowej i społecznej, w szczególności wśród młodzieży harcerskiej”
W 2004 roku został mianowany przez królową Elżbietę II honorowym kawalerem I klasy (Rycerzem Krzyża Wielkiego) brytyjskiego Orderu św. Michała i św. Jerzego. Wyróżnienie to otrzymał za wybitne zasługi dla Polonii brytyjskiej.
Jan Paweł II odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Piusa IX.
Odznaczono go także Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino, Krzyżem Więźnia Politycznego, Krzyżem Franciszkańskim oraz Krzyżem Armii Krajowej i Medalem Polonia Mater Nostra Est.
Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu i Akademii Medycznej w Białymstoku, Uniwersytetu Opolskiego oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Ryszard Kaczorowski z żoną Karoliną w 2008 r.(Wikipedia)
Prezydent Ryszard Kaczorowski pamiętał o swoich towarzyszach broni. Utrzymywał kontakty z kolegami z wojska i harcerzami, odwiedzał groby poległych przyjaciół. Szczególnym szacunkiem ochraniał pamieć o tych, którzy nie usłyszeli wezwania gen. Władysława Andersa, haniebnie pomordowani i zakopani w dołach w lesie katyńskim, nie zgłosili się do polskiej armii. Jadąc oddać im hołd w 70 rocznicę ich smierci, zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku.
Wraz z jego odejściem, zamyka się pewien rozdział polskiej historii, polskiej walki o trwanie i łączność Polonii z Polską.
Od grudnia 2015 roku jego portret, wraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na Uchodźctwie, wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie.
