Cztery osoby pełniły funkcję przewodniczącego Kongresu Polonii Amerykańskiej od czasu jego powstania w Buffalo, w stanie Nowy Jork, w czerwcu 1944 r., podczas II wojny światowej, na kilka dni przed wielką inwazją w Normandii na okupowaną przez nazistów Francję. Każdy z nich, wraz z wieloma innymi zaangażowanymi mężczyznami i kobietami, przyczynił się do realizacji misji Kongresu. Ta seria krótkich biografii należy do pierwszych trzech, poczynając od Charlesa Rozmarka, który kierował organizacją przez 24 lata.
Prezydent Eisenhower (po lewej) rozmawia z Charlesem Rozmarkiem (Zdjęcie: pac1944.org)
Urodzony 25 lipca 1897 roku w Wilkes-Barre w Pensylwanii, Ignacy Karol Rozmarek, syn imigrantów, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Harvarda. Od lat dwudziestych działający w bratnim Związku Narodowym Polski, wygrał wybory na jego prezydenta we wrześniu 1939 r., zaledwie kilka dni po inwazji Niemiec na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej.
Już jesienią 1943 roku Rozmarek ściśle współpracował z innymi przywódcami sześciomilionowej społeczności polskiej w Ameryce, aby jego głos usłyszeli szefowie amerykańskich rządów. Razem zorganizowali masowy kongres w 1944 roku, w którym wzięło udział ponad 2.500 wybranych delegatów z całego kraju. Uchwały przyjęte na tym spotkaniu potwierdziły całkowite patriotyczne zaangażowanie polskiej społeczności w zwycięstwo nad Hitlerem wobec prezydenta Franklina Roosevelta i przypomniały mu o jego poparciu dla powojennej wolnej i niepodległej Polski. Było to zobowiązanie, które on i brytyjski premier Churchill podjęli podczas spotkania u wybrzeży Kanady na początku wojny.
President John F. Kennedy spotyka się z delegacją Kongresu Polonii Amerykańskiej w Oval Office, w Białym Domu, Washington, D.C. (Od lewej) Sekretarz Generalny Kongresu Polonii Amerykańskiej, ks. Valerian S. Karcz; Dyrektor KPA i kongresmen z Illinois Roman Pucinski; Prezydent J.F. Kennedy; Prezes Kongresu Polonii AMerykańskiej Karol (Charles) Rozmarek;
Niestety, po spotkaniu Roosevelta i Churchilla w Jałcie z Josefem Stalinem, despotycznym władcą sowieckiej Rosji, stało się oczywiste, że zwycięstwo nad nazistowskimi Niemcami nie obejmie wolnej i niepodległej Polski. Zamiast tego zniszczona wojną Polska znalazłaby się pod sowiecką dominacją.
Od tego momentu Rozmarek prowadził skoordynowaną, publiczną akcję KPA, mającą na celu potępienie decyzji jałtańskich o Polsce. Już w maju 1945 r. stanął na czele delegacji do San Francisco, aby przedstawić sprawę wolnej Polski przy powstaniu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wkrótce potem był we Francji, w Paryżu, by przedstawić sprawę Polski na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych wielkich mocarstw. W Niemczech obserwował nędzne warunki polskich przesiedleńców i wezwał do podjęcia natychmiastowych działań w celu poprawy tamtejszej sytuacji. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych był orędownikiem uchwalenia ustawy o wysiedleniach z 1948 r., aby umożliwić 200 tysiącom polskich uchodźców wjazd do tego kraju. Jako przewodniczący PAC zachęcał do utworzenia specjalnego komitetu, który miałby pomagać nowoprzybyłym w rozpoczęciu nowego życia w Ameryce.
Rok 1960: V Konwencja KPA w Chicago. Od lewej: burmistrz Chicago Richard J. Daley, prezes KPA Karol Rozmarek, kandydat na prezydenta USA z ramienia Partii Demokratycznej John F. Kennedy (Zdjecie: Abbie Rowe, White House Photographs, John F. Kennedy Presidential Library and Museum, Boston)
Rozmarek i jego koledzy poparli śledztwo Kongresu USA, w którym w 1952 roku ustalono, że reżim Stalina jest odpowiedzialny za niesławną zbrodnię w lesie katyńskim (coś, co rosyjscy przywódcy Gorbaczow i Jelcyn przyznali dopiero w 1990 i 1992 roku). Przez lata, jako prezes, Rozmarek wygłosił setki przemówień, udzielił niezliczonych wywiadów radiowych, w tym w Radiu Wolna Europa, a także spotkał się z prezydentami Eisenhowerem, Kennedym i Johnsonem — wszystko na rzecz wolnej Polski. W 1957 r. Wraz z PAC wspierali pomoc humanitarną Stanów Zjednoczonych dla Polski; pomoc ta wyniosła ostatecznie prawie 600 mln dolarów (dziś - 5 mld dolarów). Jego i KPA niezachwiany wysiłek, aby zdobyć uznanie Stanów Zjednoczonych dla powojennych północnych i zachodnich granic Polski, został w końcu zrealizowany w 1975 roku na międzynarodowym spotkaniu w Helsinkach w Finlandii.
Charles Rozmarek przegrał wybory na prezydenta Związku Narodowego Polskiego w 1967 r. na rzecz Aloysiusa A. Mazewskiego , a rok później ustąpił ze stanowiska przewodniczącego Kongresu Polonii Amerykańskiej. Zmarł 5 sierpnia 1973 roku.
Już w ostatnich uwagach jako prezes ZNP, powiedział:
Nigdy nie widziałem Polski, ale walczyłem o wolną Polskę. Nigdy nie zawahałem się i nigdy nie zawaham się w tej walce… Kochajmy Polskę, ziemię naszych ojców. Kochajmy Amerykę, ziemię naszych dzieci.
Więcej informacji na temat Charlesa Rozmarka można znaleźć w historiach Związku Narodowego Polskiego (1984) i Kongresie Polonii Amerykańskiej (1991) oraz wpisów w James Pula, red., The Polish American Encyclopedia (2011).
