Straż Pożarna, (dawniej na tę organizację mówiło się Straż Ogniowa) to zorganizowana formacja zajmująca się przede wszystkim prewencją a, w następnej kolejności, walką z pożarami. Dla Straży Pożarnej nie jest obca walka o życie ludzkie podczas wypadków wszelkiego rodzaju, a także walczy ona ze skutkami związanymi z nieprzestrzeganiem norm ochrony środowiska naturalnego.
Aby uczcić wszystkich pracowników tego resortu, w Polsce jest obchodzony Dzień Strażaka przypadający na 4 maja każdego roku. Patronem strażaków jest obchodzący imieniny tego dnia św. Florian. Oficjalnie święto strażaków zostało ustanowione w 2002 roku, przez Sejm RP, przy nowelizacji ustawy o Państwowej Straży Pożarnej.
Muzeum-więzienie w Kielcach (zdjęcie autorki)
Redakcja Kuryera Polskiego udała się do Kielc, gdzie znajduje się stare więzienie, które zostało rozbite przez partyzantów AK pod komendą Antoniego Hedy „Szarego”, współpracujących z małym oddziałem strażackim. Dla upamiętnienia tego szczególnego święta, uczciliśmy go minutą ciszy w jednej z cel więziennych.
Zadania strażaków
Do zadań strażaków, należy oprócz walki z pożarami usuwanie skutków klęsk żywiołowych i katastrof, w których zagrożone jest życie ludzkie.
Najstarszym ze znanych oddziałów wyspecjalizowanych w gaszeniu pożarów, byli rzymscy Vigiles. Była to zorganizowana w 6 r. n.e. przez cesarza Oktawiana Augusta grupa obywateli rzymskich, doskonale wysportowana i wykwalifikowana w walce z pożarami.
Polscy Vigiles
Niektóre polskie przedsiębiorstwa produkcyjne, w ramach działalności profilaktycznej swojego zakładu pracy, powołują do istnienia własne jednostki gaśnicze. Jest to na przykład lotniskowa straż pożarna, kolejowa, rafineryjna itp. Często mówi się na nich Zakładowe Oddziały Vigiles.
Przykładem wysoce wyspecjalizowanych służb pożarniczych są oddziały lotniskowej straży pożarnej na lotnisku Okęcie, Balice i w innych portach lotniczych. Teren działania lotniskowej straży pożarnej obejmuje rejon operacyjny danego lotniska oraz obszar wokół niego.
Nowoczesne wozy przeciwpożarowe typu Rosenbauer-Panther na lotnisku Chopina (Źródło: lotnictwo.net/lukasz_s)
Przepisy Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) wymagają, aby pierwsze samochody pożarnicze mogły dotrzeć do każdego miejsca potencjalnego zdarzenia na lotnisku w czasie krótszym niż 3 minuty. Dlatego też lotniskowa straż wyposażona jest w specjalistyczne, szybkie samochody pożarnicze, które mogą osiągać prędkość jazdy do 160 km/h (100 mph), specjalne pojazdy gaśnicze wyposażone w podnośnik z lancą do przebijania kadłubów samolotów i gaszenia pożarów wewnątrz, oraz ciężkie samochody gaśnicze umożliwiające gaszenie płonącego paliwa, itd. [8]
Początki straży pożarnej w Polsce
Ponoć, jako pierwszy, zasady nowożytnego pożarnictwa opracował Andrzej Frycz Modrzewski, sekretarz królewski i pisarz polityczny okresu renesansu. Pierwszą zaś zawodową straż pożarną w Polsce powołał 5 lutego 1752 w Ostrowie Wielkopolskim marszałek koronny Franciszek Bieliński. Jako ówczesny właściciel miasta wydał rozporządzenie „Porządek ogniowy miasta Ostrowa”, który to dokument uznaje się powszechnie za powołanie pierwszej w Polsce zawodowej straży pożarnej. Niestety, w czasie rozbiorów, jednostka ta przestała działać, a tamtejsze władze miejskie próbowały zobowiązać mieszkańców do udziału w gaszeniu pożarów. Powstał w ten sposób zalążek czegoś, co w 1867 roku przerodziło się w Ochotniczą Straż Pożarną miasta Ostrowa Wielkopolskiego, będącą zorganizowaną formacją przeznaczoną do walki z pożarami.
Tak na marginesie, warszawską pamiątką właśnie po marszałku jest ulica Marszałkowska, nazywana tak od 1770 roku na cześć Bielińskiego, od urzędu jaki piastował. [3]
Lata okupacji w Polsce
Główna Jednostka Straży Pożarnej, została powołana do istnienia dnia 23 grudnia 1939 roku, w Warszawie. Objęła ona swoim zasięgiem większość jednostek zawodowej straży pożarnej, jak też i ochotniczej. Jednym z jej współorganizatorów i pierwszym komendantem głównym, został płk pożarnictwa Jerzy Ligocki. Podczas działań wojennych nosił on pseudonim „Jastrząb”. On to oficjalnie sprawował funkcję kierownika technicznego pożarnictwa w Generalnym Gubernatorstwie. Fakt ten, znacznie ułatwiał kontakt z jednostkami strażackimi rozsianymi w całym kraju.
KP PSP w Lipsku uczciła 82. rocznicę wybuchu II Wojny Światowej. (Źródło: Komenda Powiatowa PSP w Lipsku [7])
Po aresztowaniu płk. poż. Jerzego Lgockiego przez Niemców, co nastąpiło w styczniu 1944 roku, ppłk poż. Józef Mikuła, został komendantem naczelnym Głównej Straży Pożarnej oraz uformowanej z niej organizacji konspiracyjnej o nazwie „Skała”. Jego zastępcą był płk Stanisław Gieysztor, ówczesny komendant Warszawskiej Straży Ogniowej. Powołano w tym też czasie 8 Okręgów Głównej Straży Pożarnej, takich jak okręg: stołeczny, warszawsko–lubelsko–białostocki, wileński, krakowski, radomsko–częstochowski, łódzko–poznańsko–katowicki, gdyńsko–toruńsko–bydgoski i lwowski.
Działalność na szeroką skalę
Chciano na początku stworzyć organizację masową, w której oprócz strażaków zawodowych, byłyby i osoby cywilne. Jednak w ciągu kilku tygodni, zaniechano takowego przedsięwzięcia, aby „Skała” szybko nie została zdekonspirowana. Organizację tę bardzo popierał rząd na uchodźstwie, a współpracował z nią sztab dowodzący AK.
„Skała” prowadziła działalność wywiadowczą, rozpoznawczą i dywersyjną. Zdobywała też, na jednostkach niemieckich magazynujących w określonym miejscu, broń. Członkowie „Skały”, ostrzegali przed ewentualnymi łapankami ludność miast i wiosek. Chętnie udzielali też „Skalniacy” pomocy osobom zagrożonym na przykład wywózką do KL Auschwitz lub na roboty przymusowe do Rzeszy. Dla młodych osób organizowali szkolenia wojskowe. Przewożono też broń oddziałom partyzanckim oraz kolportowano podziemne pisma narodowościowe.
Do najskuteczniejszych akcji dywersyjno–sabotażowych „Skały”, należały te pod kryptonimem „Gaśnica”. Polegały one na takim prowadzeniu działań gaśniczych, żeby zamiast gasić żywioł, skutecznie go rozprzestrzeniać. Działo się tak dla przykładu, gdy został zajęty ogniem budynek niemiecki.
Często sami strażacy podpalali wybrane obiekty o znaczeniu militarnym. Na przykład tam gdzie szła masowa produkcja amunicji dla Niemców, strażacy podpalali składy amunicyjne, pociągi z benzyną lotniczą, a nawet garaże SS-manów.
Szkoła Pożarnictwa i Korpus Bezpieczeństwa
Kontakty z innymi działaczami pożarnictwa, prowadzono poprzez centralną Szkołę Pożarnictwa znajdującą się w Warszawie. Z biegiem czasu niemieckie władze policyjne, zwiększyły pieczę nad działalnością polskiej Straży Pożarnej. Znacząco ograniczyły też wyjazdy służbowe jednostek gaśniczych, a przy wyjazdach do szeregu akcji pożarniczych, przydzielano policjantów niemieckich. Jak nie trudno się domyśleć, fakt ten w znacznym stopniu uniemożliwiał nawiązywanie kontaktów konspiracyjnych. Wpłynęło to też na szybsze ugaszanie pożarów, niemieckich obiektów, które wcześniej Polacy sami podpalali.
W listopadzie 1943 roku, Strażacki Ruch Oporu „Skała” współtworzył tak zwany Korpus Bezpieczeństwa. Podczas powstania warszawskiego, strażacy wywodzący się ze Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” walczyli w oddziałach liniowych. Najwięcej strażaków było w batalionie „Nałęcz”, który by dowodzony przez porucznika Stefana Kaniewskiego. Wielu też z nich, brało udział w brawurowych akcjach, mających na celu odbijanie polskich więźniów z Pawiaka, z Alei Szucha i wielu innych miejsc przetrzymywania Polaków.
Straż pożarna współcześnie
Straż pożarna w wielu krajach, m.in. w państwach Unii Europejskiej, a także w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, i Nowej Zelandii, działa jako organizacja złożona ze straży zawodowej, oraz straży społecznej. W Polsce istnieją zawodowe formacje Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP).
W każdym mieście powiatowym znajduje się przynajmniej jedna jednostka zawodowej Państwowej Straży Pożarnej, która pełni całodobowe dyżury i pozostaje w ciągłej gotowości do wyjazdu na akcję.
Nie tylko pożary
Kiedykolwiek coś zagraża naszemu lub czyjemu zdrowiu bądź życiu można, a wręcz trzeba, zadzwonić po straż pożarną. Jeśli coś się pali, nie ważne, czy należącego do nas, czy nie, trzeba natychmiast wzywać straż pożarną. W Polsce dzwonimy na numer 998 (lub ogólny alarmowy 112), a w Ameryce na 911.
Straż pożarna jest oczywiście nie tylko od gaszenia pożarów. Strażacy pomagają też w wielu innych niebezpiecznych, a czasami nie tyle niebezpiecznych, co — powiedzmy — trudnych lub niecodziennych sytuacjach. Anegdotyczne jest wręcz, kiedy strażacy pomagają np. kotu, który siedzi na wysokim drzewie lub dachu i nie chce, lub nie może, sam zejść. Straż pożarna jest właśnie od tego, aby pomagać w sytuacji, gdy sami nie potrafimy sobie poradzić. A oto świeży przykład:
Szop pracz wszedł na jedną z latarni w Żabowie (woj. zachodniopomorskie) i zasnął. Z pomocą przybyli strażacy, którzy zdjęli zwierzę. Najwyraźniej szopowi było tam wygodnie, ponieważ postanowił wejść na latarnię drugi raz. [2]
No cóż, praca strażaka bywa czasami niewdzięczna.
Szop-pracz na latarni w Żabowie (2022) (Źródło: Ochotnicza Straż Pożarna w Żabowie [2])
Miłośnikom natury spieszymy donieść, że szop pracz dał za wygraną, kiedy strażacy w końcu wywieźli go do lasu.
Nie tylko strażacy
Wspólnie ze strażakami obchodzą swoje święto 4 maja również kominiarze, którym także patronuje Święty Florian.
W imieniu redakcji Kuryera Polskiego składamy dziś najserdeczniejsze życzenia wszystkim strażakom i kominiarzom.
