Wissenschaft und Technik

Doniesienia o rzekomej „wyjątkowej skuteczności” polszczyzny w testach sztucznej inteligencji wywołały szeroki entuzjazm, ale też konsternację. Czy polski naprawdę wyróżnia się na tle innych języków, czy to tylko medialna nadinterpretacja? Warto uporządkować fakty, oddzielić emocje od danych i spojrzeć na sprawę z szerszej perspektywy.

Układ odpornościowy nie tylko broni, ale też pilnuje, by nie zaatakować własnych tkanek. Tegoroczny Nobel z medycyny wyróżnia odkrycie „strażników” tej równowagi – komórek T-reg, które mogą odmienić leczenie autoimmunologii, nowotworów i transplantologii.

Tegoroczny Nobel z chemii nagradza… dziury. Trzej uczeni – Kitagawa, Robson i Yaghi – stworzyli metalowo-organiczne siatki MOF: materiały o ogromnej wewnętrznej powierzchni, które potrafią magazynować gazy, filtrować toksyny czy „wyciągać” wodę z powietrza. To przełom, który może odmienić chemię i technologie środowiskowe.

28 X 1845 r. urodził się Zygmunt Wróblewski, jeden z najwybitniejszych polskich fizyków, pionier kriogeniki, który wspólnie z Karolem Olszewskim jako pierwszy w historii dokonał skroplenia gazów wchodzących w skład atmosfery Ziemi.

Lizbona – miasto szpiegów, emigrantów i tajnych kurierów. To tutaj Jan Kowalewski, dawny pogromca szyfrów z 1920 roku, tworzy „Akcję Kontynentalną” – polski projekt wywiadowczy, który miał rozbić sojusz Hitlera od środka. Spotyka Niemców, rozmawia z Włochami, uprzedza świat o planie Barbarossy, walczy o Europę, której nie da się już uratować.

W cieniu Bitwy Warszawskiej narodził się cichy bohater – chemik z Łodzi, który zamiast broni trzymał w ręku grzebień i ołówek. To dzięki niemu Polska w 1920 roku wiedziała o ruchach Armii Czerwonej więcej niż sam Tuchaczewski.

Minęło sto lat od narodzin mechaniki kwantowej — nauki, która zmieniła wszystko, ale wciąż zaskakuje. W tym roku Nagroda Nobla w fizyce trafiła do badaczy, którzy sprawili, że kwanty wyszły z laboratoriów cząstek i wkroczyły do świata inżynierii.

12 października to dzień, kiedy wspominamy śmierć Czesława Białobrzeskiego — fizyka teoretycznego, astrofizyka, filozofa nauki, prekursora nowoczesnych modeli gwiazdowych, autora około stu prac naukowych — ale także okazja, by zastanowić się, co z jego idei i prac pozostaje dziś żywe.

Teoria heliocentryczna ogłoszona w dziele „O obrotach sfer niebieskich” (1543), pomimo że dedykowana papieżowi Pawłowi III, drogę do uznania w świecie nauki torowała sobie przez bez mała 200 lat.

W tym roku mijają 203 lata od narodzin Ignacego Łukasiewicza. Jest wzorem wynalazcy i działacza społecznego. Tym, którzy znają jego osobę kojarzy się z wynalezieniem lampy naftowej. Jednak jest to postać o wiele bardziej złożona i interesująca. I co ciekawe, w swojej okolicy był znany zupełnie z czego innego.

Miał być wojskowym, jednak mundur nie był jego powołaniem. Odkrył i pokazał światu około 60 nieznanych gatunków fauny i flory. Gruzini zawdzięczają mu wyjątkowy park narodowy i pamiętają, że to dzięki niemu ustanowiono pierwszy w ówczesnej Rosji obszar chroniący przyrodę. W Polsce Ludwik Młokosiewicz pozostaje jednak całkowicie nieznany.